Door Bennet Ramberg, auteur van Destruction of Nuclear Energy Facilities in War and Nuclear Power Plants as Weapons for the Enemy.
28 jaar na Tsjernobyl
Achtentwintig jaar na de explosie van de kerncentrale in Tsjernobyl, staat Oekraïne tegenover een nucleair schrikbeeld van een andere soort: de mogelijkheid dat de reactoren van het land militaire doelen worden in het geval van een Russische invasie. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Andrii Deshchytsia, haalde op de Nuclear Security Summit in Den Haag, de potentiële bedreiging aan voor veel nucleaire installaties, mochten de gebeurtenissen uitmonden in een open oorlog.
Eerder die maand deed Ihor Prokopchuk, de Oekraïense ambassadeur bij het Internationaal Atoomenergie Agentschap, een brief rondgaan onder de gouverneurs van het IAA, met de waarschuwing dat een invasie de dreiging van stralingsbesmetting op het grondgebied van Oekraïne en het grondgebied van buurlanden met zich meebracht. Het parlement in Kiev, riep daarna internationale waarnemers op om te helpen met het beschermen van de kerncentrales, terwijl de berooide regering haar eigen inspanningen probeerde te verhogen.
Berusten Oekraïne’s zorgen louter op overdrijving – bedoeld als kwaadaardige laster, zoals het Kremlin zegt – of moeten we het serieus nemen? Voor de regering van Oekraïne, is de angst reëel. Zelfs Oekraïners geboren na 1986, begrijpen wat een door de strijd veroorzaakte Tsjernobyl-achtige ramp zou kunnen betekenen.
De geschiedenis biedt weinig houvast over de vraag of oorlogvoerende landen het beschadigen van nucleaire sites kunnen voorkomen. Met uitzondering van het Balkenconflict in de jaren 90, zijn er geen oorlogen uitgevochten tegen of binnen landen met kerncentrales. In het geval van de Balkan, vlogen Servische militaire straaljagers in het begin van het conflict, over de Sloveense Krško centrale, als dreigend gebaar, terwijl radicale Servische nationalisten opriepen tot aanvallen om de radioactieve inhoud te verspreiden.
Later verzocht Servië de NAVO haar grote onderzoeksreactor in Belgrado, niet te bombarderen. Gelukkig is de oorlog beëindigd met beide reactoren in tact.
Hoewel dit geval enige zekerheid biedt dat militaire en politieke leiders zich wel twee keer zullen bedenken voor zij overgaan tot het aanvallen van kernreactoren, vraagt de omvang van het Oekraïense nucleaire bedrijf om een veel grotere, wereldwijde bezorgdheid. Heden leveren 15 verouderde centrales, 40% van de elektriciteitsbehoefte van Oekraïne. (Oekraïne sloot verschillende reactoren die grenzen aan de jaren geleden beschadigde reactor van Tsjernobyl). De op vier locaties geconcentreerde waterdrukreactoren in Oekraïne, verschillen van het minder stabiele Tsjernobyl RBMK ontwerp, maar zijn nog steeds in staat tot het vrijgeven van de radioactieve inhoud, mochten de veiligheidssystemen het begeven.
Gezien het feit dat ook Rusland aanzienlijk geleden heeft aan de gevolgen van het ongeval in Tsjernobyl, is het te hopen dat het Kremlin zal terugdeinzen bij het idee van het opzettelijk bombarderen van de centrales. Maar in een oorlog zijn ongevallen en menselijke fouten schering en inslag, en een dergelijk voorval waarbij een kerncentrale betrokken is, kan een meltdown veroorzaken. Een verlies van stroomtoevoer van buiten de centrale bijvoorbeeld, kan een ernstig probleem zijn. Hoewel kerncentrales overvloedige producenten van elektriciteit zijn, hebben zij ook stroom van buiten nodig om te kunnen functioneren.. Zonder energie van buiten af, zullen de koelpompen stilvallen die nodig zijn om de warmte uit de reactorkern af te voeren, zelfs als de reactor in de shutdown modus staat. Om dat risico te ondervangen, handhaven kerncentrales grote nood dieselgeneratoren, die kunnen blijven draaien totdat de brandstof op is. De reactor meltdowns in de Fukushima Daiichi centrale in 2011 hebben aangetoond wat er gebeurt als hoofd- en noodvoorzieningen het begeven.
Dergelijke kwetsbaarheden doen lastige vragen rijzen in het geval van een oorlog. Gevechten kunnen elektriciteitscentrales op andere locaties lamleggen, of elektriciteitstoevoer naar de reactor verstoren. Het kan ook verhinderen dat diesel de centrale tijdig kan bereiken om de noodgeneratoren te bevoorraden. Operators kunnen hun post verlaten, mocht het geweld terrein winnen.
Bovendien zouden strijders kerncentrales kunnen binnenvallen en hun tegenstanders intimideren door te dreigen met sabotage radioactieve elementen vrij te laten. Anderen kunnen daar hun toevlucht te nemen, en daarmee een gevaarlijke impasse creëren. Een fout van het militaire gezag of door de ‘fog of war’, kunnen centrales onder vuur komen te liggen.
Ernstige radioactieve besmetting kan het gevolg van elk van deze scenario’s zijn. En hoewel niemand iets te winnen heeft bij het vrijkomen van radioactieve stoffen; als er een oorlog uitbreekt, moeten we het onverwachte verwachten.
De radioactieve uitstoot in Oekraïne, kan die van Tsjernobyl en Fukushima overtreffen. Oorlogsomstandigheden zouden ook specialisten kunnen verhinderen een getroffen centrale te bereiken, voor het treffen van maatregelen, mocht het insluiten van de reactor mislukken. En met het stilleggen van overheidsdiensten tijdens gevechten, zouden burgers die aan de radioactieve besmetting willen ontsnappen, niet weten wat te doen of waar heen te gaan om zichzelf te beschermen.
Dergelijke risico’s kunnen een reden voor de Russische president Vladimir Poetin zijn, zich nog eens te bedenken voor hij overgaat tot een militaire invasie van Oekraïne. Maar mocht het toch tot een oorlog komen, dan zullen strijders er alles aan moeten doen om conflicten uit de buurt van de nucleaire sites en de alternatieve stroombronnen te houden.
Exploitanten van de centrales zouden diesel moeten inslaan, om noodgeneratoren in werking te houden. Zij moeten het onderhoud van de generatoren stipt bijhouden en ervoor zorgen dat ze bedrijfsklaar zijn. In het geval van strijd dichtbij centrales, dient het Westen zich voor te bereiden om met vereende krachten de centrales te beveiligen en de generatoren draaiende te houden. En in het geval van een meltdown, moet het Westen beide regeringen oproepen tot een staakt-het-vuren en met de ramp aan de slag gaan. Gezien de inzet, is het voorbereiden op het ergste, geen optie.
Bennet Ramberg
Bron: Project-Syndicate.org
Vertaald door Charlie.
Dit stuk dateert van 14 april 2014. Gezien de huidige ontwikkelingen in Oekraïne, lijken zij de Russen niet nodig te hebben om tot bovenstaand scenario te komen.
